Mason glasnostunun öncüleri sır veriyormuş gibi yapıyorlar.
Ser vermek mi? Asla!..
Mason olanlardan isteyen kimliğini açıklıyor, istemeyen açıklamıyor. Ancak kimlerin mason olduğu hakkında da asla ve kat'a bilgi vermiyorlar. Mason Büyük Üstadı Sahir Talat Akev, konuşmasında bunu özellikle vurguluyor:
Masonluğun Doğuşu
Mason kelimesi "duvarcı" anlamına geliyor. Masonlar resmî tarihlerini 300 yıl öncesinden başlatıyorlar. Avrupa kıtasını dolaşıp, derebeylerin şatolarını yapan musevi duvarcı ustaları, ilk kez İngiltere'de kurdukları loca etrafında toplanıyorlar. Kendileri için de Kudüs'te Musevilerce kutsal sayılan ünlü Hazreti Süleyman Tapınağı'nın mimarı Hiram Usta'yı önder seçiyorlar. Osmanlı'daki Ahi teşkilatı veya şimdiki işçi sendikalarının bir benzerini oluşturuyorlar. Ancak kulüp hayatını çok seven, gösteriş ve asalet meraklısı İngilizler zamanla bu localara "şeref üyesi" olarak giriyor ve "centilmen masonlar" adını alıyor. Masonluk, kendine özgü sembolleri ve gizlilik kurallarıyla yaygınlaşınca, her ülkedeki locaların üst otoritesi olarak "Büyük Loca'lar kuruluyor. Büyük localar, Türkiye'de olduğu gibi "Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası" ismini taşıyor. Hür kelimesi dönemin Avrupa'sında serbest dolaşım hakkı bulunan duvarcı ustalarını, "kabul edilmiş" tabiri ise centilmenleri temsil ediyor. Ancak günümüz masonlarının neredeyse tamamı centilmenlerden oluştuğu halde duvarcı ustalarının sembolleri ve kuralları hükmünü sürdürmeye devam ediyor.
Masonlukta 33 dereceli yükselme grafiği, kişinin kabiliyetine göre 13 yılda da alınabiliyor, 33 yılda da... Mesela Doç. Dr. Ahmet Kurtaran, masonluğa 17 yıl önce girmesine rağmen, dereceleri hızla tırmanarak kısa sürede 33. dereceyi geçip loca başkanlığına gelmiş. "Üstad-ı muhteremler" arasındaki yerini almış ama 17 yıldır 3. derecede olan masonlar da var. Mason Büyük Üstadı Sahir Talat Akev, her bir derecenin sembolleri ve eğitimi olduğunu söylüyor. Sosyal ve kültürel konular çıraklık seviyesinde konuşuluyor. Bir adayın kabul edilip edilmemesi gibi idari meseleler üstad derecesindeki masonlar arasında tartışılıyor. Her derecenin bir "ritüeli" yani çalışma kılavuzu var.
Sorular, Sorular
Sahir Talat Akev, Türkiye'nin 8 büyük şehrinde l60 locaları, 12 bin üyeleri olduğunu söylüyor. Üç ilkeleri var: Kardeşlik, eşitlik, özgürlük. Birbirlerine "Kardeş" diye hitabediyorlar. Masonluğu, "gerçekleri arayan ve felsefesi olan bir teşkilat" olarak tarif ediyorlar. Akev, masonluğu tarif için felsefi bir cümle kullanıyor: "Masonluk, hayatın normal akışına göre birbirinden ayrı olması gerekenleri birleştiren, ayrılıkları yok etmeye çalışan bir topluluktur." Masonluğun bunda başarılı olduğunu da vurguluyor. Masonluğun bundan başka "gizli" bir kudreti olmadığının da altını çiziyor. Böyle düşünenler olursa onların da "hayallerinin kurbanı" olduğunu söylüyor.
Peki birbirleri arasındaki yardımlaşma ve dayanışma hangi boyutlarda? Mesela bir ihaleye giren masona "kardeş"i ne derecede yardım ediyor ya da bir sınava giren adaylardan mason olana öncelik veriliyor mu? Buna şöyle bir cevap geliyor: "Rakibiyle bütün şartlar eşitse, o durumda kardeşini tercih edebilir."
Bu konu sadece Türkiye'de değil Avrupa ülkelerinde de tartışılıyor. İngiltere İçişleri Bakanlığı, polis ve hakimlik mesleğindeki masonlara baktıkları davalar sırasında kimliklerini açıklama mecburiyeti getirdi. Taraflardan biri mason ise onu destekleyip, taraflı karar vermesin diye... İtalya'da ise P2 skandalından sonra hakimlerin mason olması yasaklandı. Buna tepki gösteren masonlar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvurdu.
Locayı gezerken bir konçerto sesi yükseliyor. Mozart'tan bir parça. Toplantılarını Mozart ve Haydn'in müzikleri eşliğinde yaptıklarını söylüyorlar. Çünkü ikisi de mason. Localarda kiliseye benzer bir oturma düzeni var. Salonun iki tarafında üç sıra halinde koltuklar yer alıyor. Ön sırada ustalar, orta sırada kalfalar, arka sırada çıraklar oturuyor. Çıraklıktan ustalığa ulaşmak uzun yıllar alabiliyor. Locada düzeni sağlayan yetkililer için özel oturma yerleri de var.
Ortadaki konuşma kürsüsünde ise üç dinin kutsal kitaplarının mealleri yer alıyor. Kur'an, İncil ve Tevrat'ın Türkçe çevirileri. Masonluğa yeni giren kişi, hangi dine inanıyorsa o dinin kitabının tercemesine el basarak yemin ediyor.
Ünlü Masonlar
Masonların verdiği listede geçmişin ünlü simaları var. Ancak günümüzden hiçbir isim yok. Türkiye'nin önde gelen masonları arasında bir padişah (5. Murad), iki şehzade (Kemalettin ve Nurettin Efendiler), 2 şeyhülislam (Musa Kazım ve Hayri Efendi), üç sadrazam (Koca Mustafa Reşit Paşa, Keçecizade Fuat Paşa ve Mithat Paşa) var. İttihat ve Terakki'nin önde gelen üç lideri, Sadrazam Talat Paşa, Bahriye Nazırı Cemal Paşa ve Maliye Nazırı Cavit Bey de mason.
Masonların politikanın içinden verdikleri son isim Adnan Menderes döneminde Başbakanlık Müsteşarı olan Ahmet Salih Korur. 1960'lardan bu yana büyük üstadlar dışındaki masonların ismi gizli tutuluyor. Glasnost başlatarak sır vermeye başlayan masonlar ser vermek niyetinde değiller ama listelerinde göreceğiniz gibi, yazar, şair, sanatkâr ve askerlerden de bazı ünlü isimler var. Diğer ülkelerdeki ünlü masonlar konusuna ise girmedik.
Masonlar, localarda dinî ve siyasî tartışma yasağı olduğunu söylüyorlar. Ancak geçmişte bu böyle olmamış. Büyük Üstad Akev, "İttihad ve Terakki zamanında masonlar politikanın içindeydiler. İttihad ve Terakki iktidardan düştükten sonra Hürriyet ve İtilaf Partisi'nde de masonlar vardı." diyor. Hatta masonlar ünlü Babıâli Baskını'nda da görev almışlar. Ancak Akev, "Bu kural değil. Bizim masonluk anlayışımıza göre, biz localarımızda günlük politikayı konuşmayız. Hepimizin bir siyasi görüşü var. Aramızda politika konuşuruz. Seversek politika da yaparız. Ancak localarımızda siyasi tartışma yapmayız." diyor.
Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası, tarihinde ilk kez medya mensuplarına kapılarını açtı. Mason Büyük Üstadı Sahir Talat Akev ve diğer mason üstadları, gazetecilerin sorularını cevapladı. Localar gezildi, sergiler açıldı.
Mason Büyük Locası'nın 90. kuruluş yıldönümü dolayısıyla başlatılan glasnost hareketinden öğrendiklerimizi sizinle de paylaşmak istedik. Mason temsilciler tarafından bize aktarılanları aktarmanın ilginizi çekeceğini umuyoruz...
Perde aralandı ve mutlak suskunluk bozuldu. Masonlar kapılarını aralamaya, soruları cevaplamaya, isteyene masonluğu anlatmaya karar verdi. Bu tabi kolay olmadı. Masonlar eskiden açıklama yapmazdı. Demeç vermez, soruları cevaplandırmazlardı. Aleyhlerindeki yazılara bile tekzib göndermez, kendilerine göre doğru olanı açıklama gereği duymazlardı.
Türk masonluk tarihinin son yarım asrında basının önüne çıkan üç "Büyük Üstad" olmuştu. Hayrullah Örs, Orhan Alsaç ve Can Arpaç. 27 yılda toplam 6 mülâkat. Gazete ve dergilerde yayınlanan bu röportajlar, masonların açmış olduğu www.mason.org.tr isimli internet sitesinde de yer alıyor.
Şimdi durum değişti. Dünyayı saran 'açıklık' modasına masonlar da uydu. Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası, kuruluşunun 90. yıldönümünde gazetecilere kapılarını açtı. 26 Nisan 1999 tarihindeki bu açılış belki sınırlıydı. Masonların gizli sırlarını açığa çıkarmıyordu. Onların kimsenin bilmesini istemediği kurallarını açıklamıyordu. Ancak tamamen dışa kapalı bir teşkilat, dış kapısını azıcık da olsa aralıyordu. Çünkü "masonluk" denince ilk alka gelen "gizlilik"ti. Ama artık o kısmen de olsa geride kaldı.
Önemli bir karar vererek "glasnost" yapan masonlar, "gizlilik" ile "kapalılık" kavramlarını birbirinden ayırıyorlar. Büyük Loca'da bizi karşılayan yüksek dereceli masonlar "açıklığın" artık kaçınılmaz olduğunu ifade ederken, halen "kapalı" bir cemiyet olduklarını vurgulamadan da edemiyorlar. Gelinen nokta, "Yıllardan beri mutlak bir suskunluğu muhafaza etmenin yersiz olduğunun hissedilmesiydi."
Mason Glasnostu
"Açıklık" adına bununla da yetinmeyen masonlar, Topkapı Sarayı'nın dış bahçesinde yer alan Aya İrini'de "Doğudan Batıya İnsanlık Köprüsü: Masonluk" isimli bir sergi açarak, önemli bir adım daha atıyorlardı. Masonluk tarihini anlatan bir multivizyon gösterisi ile izleyiciler bilgilendirilirken, masonların kutsallık atfettikleri semboller, kayıtlar, mühürler, yayınlar ve mason giysileri sergileniyordu. 15 günde bir düzenli olarak toplandıkları locaların bir örneğini de yaptırarak sergiye koymuşlardı. Serginin açılışına gelen ünlü komedyen Zeki Alasya, sorular üzerine mason olduğunu söylüyor, bunu gizlemenin artık gereği olmadığını anlatıyordu. İstanbul'da başlayan bu sergi, masonların bulunduğu sekiz ilde de tekrarlanacak. Masonlar yıl boyunca yayınlar, konferans ve panellerle masonluğu anlatmaya devam edecekler.
"Açıklık" adına bununla da yetinmeyen masonlar, Topkapı Sarayı'nın dış bahçesinde yer alan Aya İrini'de "Doğudan Batıya İnsanlık Köprüsü: Masonluk" isimli bir sergi açarak, önemli bir adım daha atıyorlardı. Masonluk tarihini anlatan bir multivizyon gösterisi ile izleyiciler bilgilendirilirken, masonların kutsallık atfettikleri semboller, kayıtlar, mühürler, yayınlar ve mason giysileri sergileniyordu. 15 günde bir düzenli olarak toplandıkları locaların bir örneğini de yaptırarak sergiye koymuşlardı. Serginin açılışına gelen ünlü komedyen Zeki Alasya, sorular üzerine mason olduğunu söylüyor, bunu gizlemenin artık gereği olmadığını anlatıyordu. İstanbul'da başlayan bu sergi, masonların bulunduğu sekiz ilde de tekrarlanacak. Masonlar yıl boyunca yayınlar, konferans ve panellerle masonluğu anlatmaya devam edecekler.
Bu açıklık anlayışı aslında yeni değildi. Yıllar önce kendi aralarında tartışmalar başlamıştı. Tutucu olmayan masonlar açıklıktan yanaydı. Toplantılarda bunu hep dile getirmişler ve sonunda başanlı olmuşlardı.
Açıklık kararının altında yatan sebeplerden biri de artık hiçbir şeyin gizli kalmasına imkan vermeyen teknolojiydi. Kanal 7 televizyonunda yayınlanan gizli çekimler, bir mason ritüelini olduğu gibi gözler önüne seriyordu. Bu çekim, kravat iğnesi şeklinde tasarlanmış bir mini kamera ile yapılmıştı. Gizlilik devam ettiği sürece, meraklıları olmaya da devam edecekti.
Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Locası Büyük Üstadı Sahir Talat Akev aslında fazla bir sır kalmadığını da söylüyordu: "Batı da herhangi bir kitapçıya gidin, istediğiniz kadar kitap bulabilir, istediğiniz bilgileri elde edersiniz. Bu bakımdan masonluğun büyük bir sırrı kalmamış."
Nur-u Ziya Sokak
Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası, Beyoğlu'nda, Nur-u Ziya Sokak, 25 numarada... Zaten sokağın ismi de masonlukta yer alan bir tabir. Akev'in fadesi ile "Nur-u Ziya, aydınlığın ışığı demek. Bu da bizim felsefemizle paralel." Burası kısaca, "Türkiye Büyük Locası" olarak da biliniyor. Önce masonluğu anlatmak için hazırlanan multivizyon gösterisini izliyoruz. Ardından Büyük Üstad ve diğer yetkililer sorularımızı cevaplandırıyor.
Mason olanlardan isteyen kimliğini açıklıyor, istemeyen açıklamıyor. Ancak kimlerin mason olduğu hakkında da asla ve kat'a bilgi vermiyorlar. Mason Büyük Üstadı Sahir Talat Akev, konuşmasında bunu özellikle vurguluyor:"Bizler, mason kimliğimizi gizleyen kişiler değiliz. Ancak hiçbir kardeşimizi de kimliğini açıklamaya mecbur etmeyiz. Mason olup olmadığını söylemek kendi hakkıdır. Bu itibarla herhangi bir kişinin Mason olup olmadığı hususunda bana soru tevcih etmemenizi rica ederim."
Fakat sohbetin ilerleyen kısmında Akev, üyelerine yaptıkları çağrıyı açıklıyor: "Eğer bir probleminiz yoksa, söyleyin. Çünkü kendi çevremizde de mason olduğumuz bilinirse bundan masonluk kazanır."
Gizliliğin İlk Perdesi
Masonlar dışa kapalı oldukları için geçmişten günümüze hep ilgi odağı olmuşlar. Şimdi başkalarının onları anlatması yerine, onlar kendilerini anlatacaklar. Mason Büyük Üstadı Akev, "Biz başka dillerden birkaç eser tercüme etsek masonluğu anlatmış oluruz. Fakat bizim ulusal bünyemize uyan müesseseler de var. Onun için kitapları dış kaynaklara başvurmakla birlikte kendimiz kaleme alacağız" diyor.
Akev, açıklığa rağmen mason derneğinin "kapalı" olma özelliğini koruduğunu belirterek şunları söylüyor: "Gizlilik ve kapalılık iki ayrı şeydir. Mason derneği, bütün bu açılmaya rağmen yine kapalıdır. Çünkü herkes ona üye olamaz. Bazı konuları herkesin önünde konuşmak istemeyebiliriz. Örneğin bir adayın teklifi hakkında yapılan soruşturma gibi..."
26 Nisan 1999 günü, restorasyonu yeni bitirilen 5 katlı binanın sadece giriş kısmı açıldı basına. Üst katlara çıkışı önlemek için merdiven başına ve asansör girişine görevliler konulmuştu. Önce Büyük Üstad Sahir Talat Akev'le tanıştık. Ardından onun yardımcılarından gazeteci Yaşar Aysev ve Avukat Ahmet Erman'la... Ahmet Bey aileden mason. Babası Ceza Hukuku Profesörü Sahir Erman da masonların ileri gelenlerinden. Ahmet Erman, 31 yıldır teşkilatın içinde.
Evrenin Ulu Mimarı
Tanıştığım masonlar arasında ünlü bir sanatçı da vardı. Modern Folk Üçlüsü'nden tanıdığımız, aynı zamanda diş hekimi olan Doç. Dr. Ahmet Kurtaran... Kurtaran, masonluğun ilk şartının bir yaratıcıya inanmak olduğunu söylüyor. Ateleri aralarına almıyorlar. Hürriyet kavramı daha sonra geliyor. Türkiye'de masonlar ikiye ayrılmış durumda. 111'ler grubu denen Mason Mahfili, "hürriyet" kavramını "yaratıcı" inancının önünde tutuyor. Büyük Loca, İskoç kökenli... 111'ler ise Fransız kökenli... Masonların yaratıcıya verdikleri isim: "Evrenin Ulu Mimarı." Ahmet Kurtaran, "Biz Allah'ın varlığını kayıtsız ve koşulsuz kabul eden masonlarız. Bizim için Allah'ı reddetmiş olmak, mason olmamakla eşdeğer" diyor ve şunları ilave ediyor: "Geleneksel masonluk tanrı inancını şart koşan bir akımdır. Fransız akımı ise ateistlerin de mason olabileceğini kabul etti ve bizden ayrıldı."
Tanıştığım masonlar arasında ünlü bir sanatçı da vardı. Modern Folk Üçlüsü'nden tanıdığımız, aynı zamanda diş hekimi olan Doç. Dr. Ahmet Kurtaran... Kurtaran, masonluğun ilk şartının bir yaratıcıya inanmak olduğunu söylüyor. Ateleri aralarına almıyorlar. Hürriyet kavramı daha sonra geliyor. Türkiye'de masonlar ikiye ayrılmış durumda. 111'ler grubu denen Mason Mahfili, "hürriyet" kavramını "yaratıcı" inancının önünde tutuyor. Büyük Loca, İskoç kökenli... 111'ler ise Fransız kökenli... Masonların yaratıcıya verdikleri isim: "Evrenin Ulu Mimarı." Ahmet Kurtaran, "Biz Allah'ın varlığını kayıtsız ve koşulsuz kabul eden masonlarız. Bizim için Allah'ı reddetmiş olmak, mason olmamakla eşdeğer" diyor ve şunları ilave ediyor: "Geleneksel masonluk tanrı inancını şart koşan bir akımdır. Fransız akımı ise ateistlerin de mason olabileceğini kabul etti ve bizden ayrıldı."
Masonlar, din kavramı ile yaratıcı kavramını birbirinden ayrı tutuyor. "Allah" inancını kabul edip, dini reddeden "agnostik"leri aralarına kabul ediyorlar. Budistler veya Zebur'a inananları da...
Yemin
Masonlukta üyeliğe kabul için, "yaratıcıyı kabul"den sonra ikinci şart, "18 yaşım bitirmiş, esir veya özürlü olmayan, er kişi olmak." Yani gençler, sakatlar ve kadınlar mason olamıyor. Kıyamet de burada kopuyor zaten.
Masonlukta üyeliğe kabul için, "yaratıcıyı kabul"den sonra ikinci şart, "18 yaşım bitirmiş, esir veya özürlü olmayan, er kişi olmak." Yani gençler, sakatlar ve kadınlar mason olamıyor. Kıyamet de burada kopuyor zaten.
Masonluğa alınacak kişi hakkında, görevlendirilen 3 mason sıkı bir güvenlik soruşturması yapıyor. Ahlakî ve kültürel durumu tetkik ediliyor. Kriter, "masonluğu anlayabilecek kapasitede olması." Soruşturma sonucu locada açıklandıktan sonra oylama yapılıyor, uygun görülürse üyeliğe kabul ediliyor.
Üyeliğe kabul edilen kişi şu yemini ederek mason oluyor: "Ben Evrenin Ulu Mimarı'nın huzurunda ve burada toplanmış bulunan masonların önünde kendi isteğimle şeref ve namusum üzerine yemin ederim ki, yurduma ve aileme bağlı kalacağım. Onlar için elimden gelen hiçbir şeyi esirgemeyeceğim. Cahillik ve taassuba karşı savaşacağım. Hak ve adaletten yana olacağım. Başkasının hakkını kendiminki gibi koruyacağım. Kardeşlerimin yardımına koşacağım, insanların mutluluğuna çalışacağım. Bana emanet edilen bütün sırları saklı tutacağım. Türkiye Büyük Locası'nı Türk masonluğunda tek ve en büyük otorite olarak tanıyacağım. Onun yasalarına bağlı kalacağım. Evrenin Ulu Mimarı, masonlar önünde etmiş olduğum bu büyük yeminimi yerine getirmede bana yardımcı olsun."
Masonluğa girdikten sonraki ilk aşama çıraklık, ardından kalfalık ve ustalık (üstadlık) dereceleri geliyor. Avrupa'da duvarcı ustaların kurduğu masonluk, aralarında duvarcı ustası kalmadığı halde bu geleneği devam ettiriyor.
Masonluğa resmî üyelik, Dernekler Kanunu kuralları içerisinde yapılıyor. Zaten büyük locanın isminin sonunda da bir dernek kelimesi var: Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası Derneği. Mason Derneği'ne üye olanlar bakanlığın onayından geçiyor. Resmiyette dernek şeklinde teşkilatlanan masonların kendi aralarında kendine özgü başka bir teşkilat bağı var.
Masonluğun Doğuşu Mason kelimesi "duvarcı" anlamına geliyor. Masonlar resmî tarihlerini 300 yıl öncesinden başlatıyorlar. Avrupa kıtasını dolaşıp, derebeylerin şatolarını yapan musevi duvarcı ustaları, ilk kez İngiltere'de kurdukları loca etrafında toplanıyorlar. Kendileri için de Kudüs'te Musevilerce kutsal sayılan ünlü Hazreti Süleyman Tapınağı'nın mimarı Hiram Usta'yı önder seçiyorlar. Osmanlı'daki Ahi teşkilatı veya şimdiki işçi sendikalarının bir benzerini oluşturuyorlar. Ancak kulüp hayatını çok seven, gösteriş ve asalet meraklısı İngilizler zamanla bu localara "şeref üyesi" olarak giriyor ve "centilmen masonlar" adını alıyor. Masonluk, kendine özgü sembolleri ve gizlilik kurallarıyla yaygınlaşınca, her ülkedeki locaların üst otoritesi olarak "Büyük Loca'lar kuruluyor. Büyük localar, Türkiye'de olduğu gibi "Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası" ismini taşıyor. Hür kelimesi dönemin Avrupa'sında serbest dolaşım hakkı bulunan duvarcı ustalarını, "kabul edilmiş" tabiri ise centilmenleri temsil ediyor. Ancak günümüz masonlarının neredeyse tamamı centilmenlerden oluştuğu halde duvarcı ustalarının sembolleri ve kuralları hükmünü sürdürmeye devam ediyor.
Masonlukta 33 dereceli yükselme grafiği, kişinin kabiliyetine göre 13 yılda da alınabiliyor, 33 yılda da... Mesela Doç. Dr. Ahmet Kurtaran, masonluğa 17 yıl önce girmesine rağmen, dereceleri hızla tırmanarak kısa sürede 33. dereceyi geçip loca başkanlığına gelmiş. "Üstad-ı muhteremler" arasındaki yerini almış ama 17 yıldır 3. derecede olan masonlar da var. Mason Büyük Üstadı Sahir Talat Akev, her bir derecenin sembolleri ve eğitimi olduğunu söylüyor. Sosyal ve kültürel konular çıraklık seviyesinde konuşuluyor. Bir adayın kabul edilip edilmemesi gibi idari meseleler üstad derecesindeki masonlar arasında tartışılıyor. Her derecenin bir "ritüeli" yani çalışma kılavuzu var.
Kadınlar Mason Olamıyor
Masonlar amaçlarını "mükemmele ulaşmak" olarak tanımlıyor. Peki ama tümüyle kadınlara kapalı bir organizasyon nasıl mükemmel olabilir? Bunun cevabını doğrusu hiçbir mason veremiyor. Mason Büyük Üstadı Akev, "Masonluğun kuralı bu. Değiştirebilecek durumda değiliz. Belki bir gün dünya masonluğu değiştirirse, elbetteki biz de ona uyarız" diyor. Acaba bu kural, "kadınlar sır tutamaz" gerekçesine mi dayamyor? Buna da mizahi bir cevap geliyor: "Biz buraya mükemmel olmaya geliyoruz. Kadınlar zaten mükemmel..."
Masonlar amaçlarını "mükemmele ulaşmak" olarak tanımlıyor. Peki ama tümüyle kadınlara kapalı bir organizasyon nasıl mükemmel olabilir? Bunun cevabını doğrusu hiçbir mason veremiyor. Mason Büyük Üstadı Akev, "Masonluğun kuralı bu. Değiştirebilecek durumda değiliz. Belki bir gün dünya masonluğu değiştirirse, elbetteki biz de ona uyarız" diyor. Acaba bu kural, "kadınlar sır tutamaz" gerekçesine mi dayamyor? Buna da mizahi bir cevap geliyor: "Biz buraya mükemmel olmaya geliyoruz. Kadınlar zaten mükemmel..."
Fakat günümüz dünyasında hemen her alanda görev alan hanımlar masonluğa da el atmış bulunuyorlar. İngiltere'de bazı localara kadınları da üyeliğe kabul ediyor. Altı yıl önce Türkiye'de de kadınlar için "Özgür Kadınlar Mason Büyük Locası" isimli bir loca kuruldu.
Masonlar mükemmel olmayı hedefliyorlar ama mükemmelliğin tekellerinde olmadığını da vurguluyorlar. Mason Büyük Üstadı Akev, "Biz kendi kendimizi ve kardeşlerimizi yetiştirmeye çalışıyoruz ama 'önlüksüz mason' dediğimiz kişiler var. Bir masonun bütün vasıflarına sahip mükemmel bir insandır; yiliğin timsalidir, ama mason değildir" diyor. Peki mason olanla olmayan arasındaki fark nerede? Akev, "Fark, belki de o mükemmelliğe sahip olmayan kişilerin masonlukta o mükemmelliğe doğru sevkedilmeleridir" diyor.
Masonlar mükemmel olmayı hedefliyorlar ama mükemmelliğin tekellerinde olmadığını da vurguluyorlar. Mason Büyük Üstadı Akev, "Biz kendi kendimizi ve kardeşlerimizi yetiştirmeye çalışıyoruz ama 'önlüksüz mason' dediğimiz kişiler var. Bir masonun bütün vasıflarına sahip mükemmel bir insandır; yiliğin timsalidir, ama mason değildir" diyor. Peki mason olanla olmayan arasındaki fark nerede? Akev, "Fark, belki de o mükemmelliğe sahip olmayan kişilerin masonlukta o mükemmelliğe doğru sevkedilmeleridir" diyor.
Neden Anlaşılmıyor?
Masonların büyük üstadları 2 yıllığına seçiliyor. İkinci kez seçilme şansları da var. Önceki dönemin Büyük Üstad'ı Tunç Timurkan. Timurkan, masonluğun masonlarca bile öyle kolay anlaşılamadığını vurguluyor. İki saat boyunca masonların ileri gelenlerine sorular yönelten gazeteciler, anlayamadıkları ve anlatılmayan tek şeyin masonluk olduğunu ısrarla söyleyince cevap Tunç Timurkan'dan geliyor:
"Sizin 2 saat içinde anlayamadığınız masonluk felsefesini bizler 30 senede zor anladık. Hatta pek çoğumuzun anladığından da şüpheliyim; ben de dahil olmak üzere... Masonluğu anlamak 2 saat içinde mümkün olmaz. 2 senede de mümkün olmaz. Size burada söyleyebileceğimiz şeyler şunlar: Bizdeki 33 derecenin her biri, bir felsefeyi öğrenmek için kullanılan basamaklardır ama birinci dereceden 33. dereceye kadar 30 küsür sene sürüyor. Bunların hepsini kısa bir müddet içerisinde anlatma olanağı yok. Şunu söyleyebiliriz: Biz hepimiz iyi mükemmel bir insan olma yolunda bir takım adımlar atıyoruz. Bunun neresine kadar geldiğimizin hesabını en sonunda vereceğiz."
Masonların büyük üstadları 2 yıllığına seçiliyor. İkinci kez seçilme şansları da var. Önceki dönemin Büyük Üstad'ı Tunç Timurkan. Timurkan, masonluğun masonlarca bile öyle kolay anlaşılamadığını vurguluyor. İki saat boyunca masonların ileri gelenlerine sorular yönelten gazeteciler, anlayamadıkları ve anlatılmayan tek şeyin masonluk olduğunu ısrarla söyleyince cevap Tunç Timurkan'dan geliyor:
"Sizin 2 saat içinde anlayamadığınız masonluk felsefesini bizler 30 senede zor anladık. Hatta pek çoğumuzun anladığından da şüpheliyim; ben de dahil olmak üzere... Masonluğu anlamak 2 saat içinde mümkün olmaz. 2 senede de mümkün olmaz. Size burada söyleyebileceğimiz şeyler şunlar: Bizdeki 33 derecenin her biri, bir felsefeyi öğrenmek için kullanılan basamaklardır ama birinci dereceden 33. dereceye kadar 30 küsür sene sürüyor. Bunların hepsini kısa bir müddet içerisinde anlatma olanağı yok. Şunu söyleyebiliriz: Biz hepimiz iyi mükemmel bir insan olma yolunda bir takım adımlar atıyoruz. Bunun neresine kadar geldiğimizin hesabını en sonunda vereceğiz."
Ya Politika?
Masonlar politikayla ilgili. Zaten 1960'lı yıllarda AP Genel Başkanı Süleyman Demirel'in masonluğu ile ilgili tartışmalar sonucu ikiye ayrılmışlar. Büyük Loca'dan ayrılan bir grup, "Mason Mahfili"ni kurmuş. Büyük Loca'ya bağlı 12 bin civarında üye varken, Mahfil'e bağlı masonların sayısı 3 bin civarında. Özgür Mason Mahfili, merkezin kapı numarasından dolayı 111'ler olarak da anılıyor. Dünyada masonların sayısı 4,5 milyon civarında. Türkiye Büyük Locası dünyadaki 100 büyük loca tarafından tanınıyor.
Masonlar politikayla ilgili. Zaten 1960'lı yıllarda AP Genel Başkanı Süleyman Demirel'in masonluğu ile ilgili tartışmalar sonucu ikiye ayrılmışlar. Büyük Loca'dan ayrılan bir grup, "Mason Mahfili"ni kurmuş. Büyük Loca'ya bağlı 12 bin civarında üye varken, Mahfil'e bağlı masonların sayısı 3 bin civarında. Özgür Mason Mahfili, merkezin kapı numarasından dolayı 111'ler olarak da anılıyor. Dünyada masonların sayısı 4,5 milyon civarında. Türkiye Büyük Locası dünyadaki 100 büyük loca tarafından tanınıyor.
Süleyman Demirel, Mesut Yılmaz ve diğer bazı politikacılara yapılan "mason" suçlamaları, masonluğa heves eden politikacıların azalmasına sebep olmuş. Mason Büyük Üstadı Akev, "Son zamanlarda politikacımız azaldı. Ümit ederim ki kendimizi tanıttıktan ve imajımızı yeniledikten sonra bu sayı artar. Çünkü politikacılar bu ülkeye hizmet eden kimselerdir. Masonlar politikacı olursa, bizce iyi ahlak sahibi olacaklarından memlekete de hayırlı insanlar olur" diyor.
Sorular üzerine, TBMM'de masonların bulunduğu, ancak sayılarının fazla olmadığı söyleniyor. Masonlar arasında Fazilet Partili kimse bulunmadığı da ilave ediliyor. Üyelerin çoğunluğu doktor, avukat ve emekli memurlardan oluşuyor. Mason Büyük Üstadı Sahir Talat Akev de bir avukat.Sorular, Sorular
Sahir Talat Akev, Türkiye'nin 8 büyük şehrinde l60 locaları, 12 bin üyeleri olduğunu söylüyor. Üç ilkeleri var: Kardeşlik, eşitlik, özgürlük. Birbirlerine "Kardeş" diye hitabediyorlar. Masonluğu, "gerçekleri arayan ve felsefesi olan bir teşkilat" olarak tarif ediyorlar. Akev, masonluğu tarif için felsefi bir cümle kullanıyor: "Masonluk, hayatın normal akışına göre birbirinden ayrı olması gerekenleri birleştiren, ayrılıkları yok etmeye çalışan bir topluluktur." Masonluğun bunda başarılı olduğunu da vurguluyor. Masonluğun bundan başka "gizli" bir kudreti olmadığının da altını çiziyor. Böyle düşünenler olursa onların da "hayallerinin kurbanı" olduğunu söylüyor.
Peki birbirleri arasındaki yardımlaşma ve dayanışma hangi boyutlarda? Mesela bir ihaleye giren masona "kardeş"i ne derecede yardım ediyor ya da bir sınava giren adaylardan mason olana öncelik veriliyor mu? Buna şöyle bir cevap geliyor: "Rakibiyle bütün şartlar eşitse, o durumda kardeşini tercih edebilir."
Bu konu sadece Türkiye'de değil Avrupa ülkelerinde de tartışılıyor. İngiltere İçişleri Bakanlığı, polis ve hakimlik mesleğindeki masonlara baktıkları davalar sırasında kimliklerini açıklama mecburiyeti getirdi. Taraflardan biri mason ise onu destekleyip, taraflı karar vermesin diye... İtalya'da ise P2 skandalından sonra hakimlerin mason olması yasaklandı. Buna tepki gösteren masonlar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne başvurdu.
Mabed Yahut Localar
Sıra loca ziyaretlerine geldiğinde heyecanlanıyoruz. Masonların yıllar yılı 15 günde bir düzenli olarak toplandıkları ve hep gizli tutulan bu "mabed"leri dışarıdan ilk kez biz gezeceğiz. Merak ettiğimiz kadar da var doğrusu. Ortaçağda büyük anlam taşıyan sembol ve silahlar, 21. yüzyıla girerken, masonlar için ilham kaynağı olmaya ve saygı görmeye devam ediyor.
Locanın kapısında açılıp kapanan küçük bir pencere var. Anladığım kadarıyla gelenler önce kontrol edilip, sonra içeri alınıyor. Kapıdan girince tam karşıda loca başkanının oturduğu bir masa. Masanın üstünde sağ tarafta hakimlerin kullandığı türden bir çekiç, sol yanında ise otoriteyi temsil eden bir kılıç asılı. Üstad masasının iki yanında Roma tarzı iki sütun yükseliyor. Masanın arka kısmındaki duvarda bir göz resmi, sağ tarafında güneş, solunda ise ay resimleri yer alıyor.
Sıra loca ziyaretlerine geldiğinde heyecanlanıyoruz. Masonların yıllar yılı 15 günde bir düzenli olarak toplandıkları ve hep gizli tutulan bu "mabed"leri dışarıdan ilk kez biz gezeceğiz. Merak ettiğimiz kadar da var doğrusu. Ortaçağda büyük anlam taşıyan sembol ve silahlar, 21. yüzyıla girerken, masonlar için ilham kaynağı olmaya ve saygı görmeye devam ediyor.
Locanın kapısında açılıp kapanan küçük bir pencere var. Anladığım kadarıyla gelenler önce kontrol edilip, sonra içeri alınıyor. Kapıdan girince tam karşıda loca başkanının oturduğu bir masa. Masanın üstünde sağ tarafta hakimlerin kullandığı türden bir çekiç, sol yanında ise otoriteyi temsil eden bir kılıç asılı. Üstad masasının iki yanında Roma tarzı iki sütun yükseliyor. Masanın arka kısmındaki duvarda bir göz resmi, sağ tarafında güneş, solunda ise ay resimleri yer alıyor.
Locayı gezerken bir konçerto sesi yükseliyor. Mozart'tan bir parça. Toplantılarını Mozart ve Haydn'in müzikleri eşliğinde yaptıklarını söylüyorlar. Çünkü ikisi de mason. Localarda kiliseye benzer bir oturma düzeni var. Salonun iki tarafında üç sıra halinde koltuklar yer alıyor. Ön sırada ustalar, orta sırada kalfalar, arka sırada çıraklar oturuyor. Çıraklıktan ustalığa ulaşmak uzun yıllar alabiliyor. Locada düzeni sağlayan yetkililer için özel oturma yerleri de var.Ortadaki konuşma kürsüsünde ise üç dinin kutsal kitaplarının mealleri yer alıyor. Kur'an, İncil ve Tevrat'ın Türkçe çevirileri. Masonluğa yeni giren kişi, hangi dine inanıyorsa o dinin kitabının tercemesine el basarak yemin ediyor.
Osmanlı Büyük Locası
Sahir Talat Akev'in anlattığına göre masonlukta iki ayrı teşekkül yan yana yaşıyor. Bunlardan biri, Büyük Loca; ikincisi Yüksek Şûra. Masonluğa giren bir kişi, inşaat işçileri gibi önce Çırak, Kalfa ve Usta (veya Üstad) derecelerini alıyor. Bundan sonra felsefî dereceler başlıyor. Bu dereceler de 33'e kadar çıkıyor. Büyük Loca, ilk üç derecedeki masonları kontrol ve organize ediyor. Felsefî dereceleri ise Yüksek Şûra veriyor.
Sahir Talat Akev'in anlattığına göre masonlukta iki ayrı teşekkül yan yana yaşıyor. Bunlardan biri, Büyük Loca; ikincisi Yüksek Şûra. Masonluğa giren bir kişi, inşaat işçileri gibi önce Çırak, Kalfa ve Usta (veya Üstad) derecelerini alıyor. Bundan sonra felsefî dereceler başlıyor. Bu dereceler de 33'e kadar çıkıyor. Büyük Loca, ilk üç derecedeki masonları kontrol ve organize ediyor. Felsefî dereceleri ise Yüksek Şûra veriyor.
Diğer ülkelerde önce localar, sonra yüksek şura kurulduğu halde, Osmanlı'da tam tersi olmuş. Yabancı localara üye olan Osmanlılar, bir loca kurmak yerine 1861 yılında "Şura'yı Ali-i Osmani" ismiyle yüksek şûrayı kurmuşlar. Ancak ömrü bir yılla sınırlı kalmış. Aynı şey ikinci kez, Meşrutiyet'ten sonra 1909 yılında tekrarlanmış ve Yüksek Şura yeniden kurulmuş. O da 1 Ağustos 1909 tarihinde "Meşrık-ı Azam-ı Osmani" isimli büyük locayı kurmuş. Büyük locanın ilk "Meşrık-ı Azam"ı yani büyük üstadı ise daha sonra sadrazamlık da yapan Talat Paşa, o zamanki ismiyle "Mehmet Talat Sait" olmuş.
Ünlü MasonlarMasonların verdiği listede geçmişin ünlü simaları var. Ancak günümüzden hiçbir isim yok. Türkiye'nin önde gelen masonları arasında bir padişah (5. Murad), iki şehzade (Kemalettin ve Nurettin Efendiler), 2 şeyhülislam (Musa Kazım ve Hayri Efendi), üç sadrazam (Koca Mustafa Reşit Paşa, Keçecizade Fuat Paşa ve Mithat Paşa) var. İttihat ve Terakki'nin önde gelen üç lideri, Sadrazam Talat Paşa, Bahriye Nazırı Cemal Paşa ve Maliye Nazırı Cavit Bey de mason.
Uykuya Dalmak
Mustafa Kemal, 1935 yılında tüm derneklerle birlikte Mason localarını da kapattı. Masonlar kapatılmayı, "uykuya dalmak" olarak tanımlıyor. 13 yıl uykuda kalmışlar. Eski mason üstadlarından Mim Kemal Öke'yi çağıran İsmet İnönü, mason teşkilatının yeniden kurulmasına 1948 yılında izin vermiş.
Mustafa Kemal, 1935 yılında tüm derneklerle birlikte Mason localarını da kapattı. Masonlar kapatılmayı, "uykuya dalmak" olarak tanımlıyor. 13 yıl uykuda kalmışlar. Eski mason üstadlarından Mim Kemal Öke'yi çağıran İsmet İnönü, mason teşkilatının yeniden kurulmasına 1948 yılında izin vermiş.
Masonlar "gerek duymaları halinde" masonluktan istifa edebiliyorlar. Ancak bu masonluktan ayrılmak anlamına gelmiyor. İstifa, "Uykuya dalmak" şeklinde ifade ediliyor. Ayrılmış olan mason isterse (kabul edilmesi durumunda) yeniden teşkilata dönebiliyor. Bu şekilde uykuda olanlar arasında bazı gazetelerimizde başyazarlık yapan kalemler de var.
Masonlar, localarda dinî ve siyasî tartışma yasağı olduğunu söylüyorlar. Ancak geçmişte bu böyle olmamış. Büyük Üstad Akev, "İttihad ve Terakki zamanında masonlar politikanın içindeydiler. İttihad ve Terakki iktidardan düştükten sonra Hürriyet ve İtilaf Partisi'nde de masonlar vardı." diyor. Hatta masonlar ünlü Babıâli Baskını'nda da görev almışlar. Ancak Akev, "Bu kural değil. Bizim masonluk anlayışımıza göre, biz localarımızda günlük politikayı konuşmayız. Hepimizin bir siyasi görüşü var. Aramızda politika konuşuruz. Seversek politika da yaparız. Ancak localarımızda siyasi tartışma yapmayız." diyor.
Masonlar, roteryenlerle bir irtibatları olmadığını da belirtiyorlar. Mason Büyük Üstadı Akev, roteryenlerle hiçbir organik bağları olmadığını söyleyip, birçok üyelerinin aynı zamanda roteryen olduğunu ilave ediyor.
Uluslararası ilişkilere gelince; Mason Büyük Üstadı Akev, "Büyük Localar tamamen bağımsızdır. Masonlukta uluslararası ilişkiler, devletle devlet arasındaki gibidir. Hiçbir obediyanttan emir ve telkin almazlar ama fikir alışverişinde bulunurlar" diyor.
Ali İhsan Gülcü
Gazeteci-Yazar
